droog magazine
HOME   

April 24, 2020 - Droog Magazine periodical for investigative journalism

Bart Graaff (1917-2014)


to index-page Arthur Graaff files | main page  


Bart Graaffs jonge jaren | Wirix' organisatie
Het werk aan Wirix' zender | Het verraad
Na de arrestatie | Naschrift | Bronnen



Bart Graaffs jonge jaren (1917-1942)


Bart Graaff (Haarlem, 13 augustus 1917 – Bussum, 12 november 2014), zoon van een gereformeerd manufacturier, bezocht na de HBS de Middelbare Technische School in Haarlem. Op 1 april 1938, nadat hij als dienstplichtige
vijfenhalf maand bij de genie in Utrecht had gediend, komt hij als elektrotechnicus te werk bij Philipsdochter Nederlandsche Seintoestellen Fabriek (NSF) te Hilversum. In 1939 wordt Graaff gemobiliseerd, maar zover bekend is hij in mei 1940 niet onder de wapenen. Hij behaalt in augustus 1940 het examen voor radiotechnicus en werkt daarna als assistent op de testafdeling van de NSF. Begin 1941 leert Graaff de 35-jarige collega-NSF-er Florus Slooff kennen. Slooff had gestudeerd aan de Technische Hogeschool en werkt op de afdeling waar de zenders werden gebouwd.

Op 25 en 26 februari 1941 leggen in Amsterdam, Hilversum en Zaandam werknemers van tal van bedrijven het werk neer uit protest tegen de naziterreur en Jodenvervolging. Ook de NSF gaat plat. Zeer waarschijnlijk behoren Slooff en Graaff tot de stakers. 



René Wirix

  

Eind oktober 1941. René Wirix, die een kantoorfunctie bij de NSF heeft en sinds begin juli 1940 Florus Slooff kent, vraagt Slooff om hulp. Wirix wordt dan al door de Duitsers gezocht. Hij vertelt Slooff dat hij lid is van een organisatie, die als doel heeft na de aftocht van het Duitse leger en vóór de komst van de Engelsen de orde te herstellen.



De organisatie zou bestaan uit cellen van tien man. Voor onderlinge communicatie zou dan, dus na het vertrek van de Duitsers, een radionetwerk opgebouwd moeten worden, waarvoor kleine radiozenders nodig zouden zijn. Wirix vraagt Slooff of hij, namens de zenderbouwafdeling van de NSF, hieraan wil meewerken. Slooff weigert dit. Vervolgens vraagt Wirix of hij dan tenminste een zender wil repareren. Daarin stemt Slooff toe, op voorwaarde dat dit niet bij hem thuis gebeurt.


Slooff benadert dan NSF-constructietekenaar Izaak Metz met de vraag of hij de zender wil herbergen in zijn huis (Heidestraat 60 te Hilversum) en of het apparaat ook bij hem gerepareerd mag worden. Metz gaat akkoord. Als de radio, een model dat in vliegtuigen gebruikt werd, bij Metz is gearriveerd neemt Slooff contact op met de technnisch capabeler Bart Graaff. Hij vraagt Graaff medio november 1941 of hij de zender wil repareren en ombouwen ter gebruik als grondstation. Slooff vertelt Graaff niet dat de zender voor een bepaalde organisatie bestemd is, wel dat het repareren ervan een zeker risico met zich meebrengt.

     

De organisatie van Wirix – de Ordedienst of 'Radiogroep en zenders'?

In meerdere naoorlogse publicaties wordt over Wirix beweerd dat hij lid was van de verzetsgroep 'Radiogroep en zenders', die al in 1941 uitgebreid sabotageacties gepleegd zou hebben, radiozenders fabriceerde en in regelmatig radiocontact gestaan zou hebben met Engeland. Dit alles is – gezien het gehannes met de hier beschreven vliegtuigzender - hoogst onwaarschijnlijk.

Wirix had in oktober 1940 een kleine groep opgericht, die zich bezig hield met economische spionage. De verzamelde inlichtingen belandden hoogstwaarschijnlijk via Philips-contacten in Zwitserland, en van daaruit  bereikten ze Londen.

Wirix was voormalig beroepsofficier, aangesloten bij de Ordedienst. Deze in 1941 opgerichte organisatie was aanvankelijk niet gericht op het plegen van verzet, maar had als doel “om in de chaotische overgang van de bezetting naar de bevrijding de orde te bewaren, en waar nodig de orde te herstellen.”(bron: Verzetsmuseum). Precies zoals Wirix in 1941 aan Slooff vertelde, en Slooff in al zijn verhoren van direct na zijn arrestatie in 1942 tot bij het proces in 1944 herhaalde.

Deze eerste Ordedienst werd in 1941-1942 vrijwel volledig opgerold, enerzijds door onvoorzichtigheid van de vroege OD-ers en anderzijds door verregaande infiltratie door de SD en Abwehr. In 1943 wist de OD zich te herstellen en ging over tot daadwerkelijk verzet.

De Duitse afdeling die Wirix op het spoor was, was IV E 2 (berucht geworden door het latere Englandspiel), aanvankelijk belast met contraspionage op economisch gebied. 

     


to top of page.

Het werk aan Wirix' zender

Bart Graaff gaat in op Florus Slooffs verzoek.  Bij Metz thuis, waar de zender op zolder staat, begint hij de zender te repareren en om te bouwen. De reparatie vordert traag; het is een koude winter en Graaff kan hooguit een paar uur achtereen aan de zender werken. Slooff wordt aanvankelijk eens per week of per twee weken door een man bezocht, die 'namens Wirix' vraagt hoe het vordert met de reparatie. Op 16 december wordt Wirix neergeschoten als hij – kenmerkend voor de onvoorzichtigheid van de vroege verzetsmensen – zijn huis aan de Orionlaan 84 in Hilversum bezoekt. Volgens een vriendin die op dat huis paste – Wirix' vrouw en kind waren elders ondergedoken – heeft een collaborateur gericht op hem geschoten. Wirix wordt naar een ziekenhuis in Amsterdam overgebracht, waar hij diezelfde dag nog overlijdt.

Begin maart 1942, nadat Bart Graaff zo'n twintig keer bij Metz aan de zender gewerkt heeft, vertelt Slooff aan zijn contactpersoon dat de zender op 15 maart klaar zal zijn. Op 16 maart bericht Metz aan Slooff dat hij benaderd is door drie man, die hem voorstelden de zender met bijbehorende randapparatuur in drie wasmanden te stoppen. Het lukt beiden niet de manden te regelen, waarop Slooff op 17 maart Metz toestemming geeft om alle apparaten in drie kisten te stoppen.

Op 18 maart 1942, als de overdracht plaats zal vinden, worden Bart Graaff, Florus Slooff, Cyril Leger en ook zes anderen (wie dat precies waren is onduidelijk) die op de een of andere manier betrokken zijn bij de zender, gearresteerd.

Na de oorlog blijkt dat Izaak Metz, direct nadat hij door Slooff benaderd was, de Duitsers heeft geïnformeerd. Die besloten niet direct in te grijpen, maar net zo lang te wachten tot ze een volledig beeld hadden van iedereen die ook maar iets met deze zender te maken had.


         

Het Judasloon van Metz

Metz, die met een Duitse vrouw getrouwd was, kreeg voor zijn verraad een beloning van 1000 gulden, met als bonus een geheel verzorgde vier weken durende vakantie naar Duitsland, met zijn hele gezin. Metz' verraad kostte - volgens de rechtbank in 1946 - tenminste vijf mensen het leven. Hij werd hiervoor aanvankelijk ter dood veroordeeld, kreeg gratie en vervolgens levenslang. In 1959 kwam hij vrij. Hij overleed in 1970 te Amsterdam op 67-jarige leeftijd.

         


to top of page.

Na de arrestatie

Graaff, Slooff en Leger worden op 18 maart 1942 overgebracht naar de Polizeigefängnis Scheveningen, beter bekend als het Oranjehotel. Uit het gevangenisregister blijkt dat hun zaak behandeld wordt een Duits beambte Ortmann van Abteilung IV E 2 (contraspionage, economie). Deze afdeling is later vooral bekend geworden door het Englandspiel.

Ze zullen in de daarop volgende weken uitvoerig verhoord zijn door de Abwehr en SD. In januari 1944 worden Graaff en Sloof berecht.


Cyril Leger
  

Cyril Charles Leger was van Joodse origine. Hem wachtte een andere behandeling. Hij belandde in kamp Amersfoort, waar hij op 27 november 1942 bij een zogenaamde vluchtpoging werd doodgeschoten. Hij was 29 jaar. Zijn graf is nooit getraceerd.




Voor het Feldgericht

Op 20 januari 1944 verschijnen Florus Slooff en Bart Graaff voor een Duits Feldgericht. Met hen worden ook de OD-ers Louis Snell en François Houwing en de in Nederlandse wonende Belgische jonkheer Willem Louis François Prisse (geboren 1913) berecht.

Prisse was in 1941 of 1942 gearresteerd, nadat hij in 1941 drie Nederlandse officieren geholpen had richting Zwitserland te vluchten.
Hij krijgt levenslang - een straf die in februari 1944 wordt teruggegebracht tot tien jaar tuchthuis. Hij overleefde de oorlog en overleed in 1986.


François Houwing
                       
Louis Snell

Snell en Houwing waren gepensioneerde KNIL-officieren, die al vanaf medio 1940 in een voorloper van de OD actief waren, nadat ze door generaal b.d. Wesseling benaderd waren.  Snell werd op 27 januari 1942 gearresteerd, Houwing op 4 augustus 1942. Omdat ze leidinggevende functies binnen de OD hadden, krijgen ze de zwaarst denkbare straf: de doodstraf. Louis Snell, kolonel KNIL b.d. wordt op 12 april 1944 in de gevangenis te Sonnnenburg geëxecuteerd. François Houwing, luitenant-kolonel der genie b.d., krijgt gratie. Zijn straf wordt omgezet in vijftien jaar tuchthuis - wat alsnog op een doodvonnis neerkomt. Hij sterft op 24 december 1944 in de gevangenis te Brandenburg.

'Milde vonnissen'

Florus
Slooff en Bart Graaff worden veroordeeld tot respectievelijk vijftien en twaalf jaar gevangenisstraf, wegens hulp aan de vijand, bestaande uit sabotage, het lid zijn van een verboden organisatie en het helpen opzetten van een radionetwerk. De straffen voor beiden zijn relatief mild, omdat beiden nooit politieke activiteiten hebben ontplooid, het om een eenmalig delict ging, meewerkten aan het onderzoek, en beiden een intelligente indruk op de rechters maakten. Bij Graaff werd ook nog rekening gehouden met zijn jeugdige leeftijd – hij was 23 ten tijde van het 'delict'.

Na de uitspraak zijn ze via de gevangenis van Utrecht naar tuchthuizen in Duitsland overgebracht. In welke gevangenissen Slooff verbleef is (nog) onbekend; Graaff zat achtereenvolgens in tuchthuis Rheinbach/Brandenburg (29 maart 1944 – 17 april 1944), Siegburg (17 april 1944 - 11 september 1944), Rodgau/Dieburg (11 september 1944) en uiteindelijk in Bernau (12 september 1944 – mei 1945).

In 1946 trouwt Bart Graaff met Johanna Henriëtte Smeenk (1916- ?). Ze krijgen drie kinderen. Van 1956-1959 woont het gezin in de Verenigde Staten, waar Bart Graaff tijdelijk door Philips gedetacheerd is. In februari 1964 eindigt het huwelijk in een scheiding.  Bart Graaff hertrouwt in april 1964 met Henriëtte Elisabeth Sophia Enter (1920-?).  Hij overlijdt in 2014.

Aan Florus Slooff en Bart Graaff werd in in de jaren tachtig het Verzetsherdenkingskruis toegekend. René Wirix en Cyril Leger hebben nooit een onderscheiding gekregen.

 


to top of page.


Naschrift

De namen van acht in de oorlog omgekomen NSF-werknemers waren vermeld op een in 2010 gestolen plaquette. Later is deze vervangen door een stenen gedenksteen. Maar op de plaquette en steen stonden en staan alleen namen, geen verdere data.

Deze onvolledige informatie heeft met zich meegebracht dat in de loop der jaren de mythe is ontstaan dat allen tot dezelfde verzetsgroep hebben behoord - quod non.

Ook was daardoor niets bekend over wie een van hen nu precies was, wat hij deed, en wanneer hij is omgekomen. Simpelweg omdat hij een zeer veel voorkomende naam heeft: Jan van Dijk. Inmiddels is daar na eigen onderzoek enige verandering in gekomen - al bestaat nog steeds geen 100% zekerheid of de Jan van Dijk die wij traceerden dezelfde persoon is als behorend bij de naam op het monument.

De desinformatie  over het verzet  op de NSF is verder vergroot door Arthur Graaff, zoon van Bart Graaff, die na de dood van zijn vader hem, en daarmee alle Februaristakers,
een collectieve Yad Vashem-onderscheiding toedichttte, iets dat niet bestaat en dus nooit is toegekend.

to top of page.



Bronnen

Over Bart Graaff: registratie Oranjehotel, processtukken, documenten over diens verblijf in Duitse tuchthuizen. Arolsen Archives, Arolsen (D).
1.2.2.1 / 11298894. Befehlshaber der Sichterheitspolizei Scheveningen an den Befehlshaber der Sicherheitspolizei den Haag betreffend Einwesiungen von Häftlingen in das Polizeigefängnis.
1.2.2.1 / 12119304. Karteikarten und Personalkarten des Zuchthauses und der Sicherungsanstalt Brandenburg-Görden (BLEA, Potsdam).
1.2.2.1 / 11610492. Karteikarten Zuchthaus Rheinbach (erhalten von der JVA Rheinbach).
1.2.2.1 / 11362313,
11362314, 11362319 . Aufstellung der holländische Gefangenen, die im Zuchthaus Rheinbach einsassen.
1.2.2.1 / 11362370 en 11362416. Aufstelllung über Gefangene des Zuchthauses Rheinbach.
1.2.2.1 / 11470347. Karteikarten Zuchthaus Siegburg (erhalten von der JVA Siegburg).
1.2.2.1. / 11478903 en 11478694. Gefangenenbuch des Zuchthauses Siegburg
(erhalten von der JVA Siegburg).
1.2.2.1 / 11362702, 11362719, 11362763 en 11362779. Nachkriegs-aufstellungen über höllandische Gefangene des Gefängnis Siegburg.
1.2.2.1. 11297152 en 11297153. (...)buch für Arbeits- und Leistungsbelohnungen des Gefangenenlagers Rodgau-Dieburg April 1944 - März 1945 (Ministère des Anciens Combattants et Victimes de Geurre).
1.2.2.1 / 11540177. Gefangenenbücher der Strafanstalt Bernau (erhalten von der JVA Bernau).
1.2.2.1 / 11506255 en 11506274. Nachkriegsaufstellungen über Gefangene der Strafinstalt Bernau.
https://arolsen-archives.org/


Advertentie geplaatst door vader van Bart Graaff. De Standaard, Amsterdam, 21-11-1925.
https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB23:001896124:mpeg21:a00111

Hulp in de huishouding gevraagd. Advertentie. Nieuwsblad van Friesland, Heerenveen, 07-09-1928.
https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010760755:mpeg21:a0199

Eindexamens M.T.S. Algemeen Handelsblad, Amsterdam, 17-07-1937. https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010665080:mpeg21:a0310

Examen radio-zendamateur. Christelijk sociaal Dagblad voor Nederland De Amsterdammer, Amsterdam, 12-02-1938.
https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB23:001536036:mpeg21:a00104
Examens Nederlands Radio-Genootschap. Utrechts Volksblad, Utrecht, 29-08-1940.
https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010940065:mpeg21:a0143

François Nicolaas Houwing. Schagerbrug / Zijpe, 16 december 1884 – Brandenburg, 24 december 1944.
“Luit-Kolonel der Genie. Commandant OD afd. Rijswijk en Spoorwijk, Den Haag. Gearresteerd 4 augustus 1942. Vanaf deze dag “Einzelhaft” in het “Oranjehotel gezeten – 17 december 1942 vervoerd naar Haaren (N.B.). Medio Nov. 1943 vervoerd naar Utrecht.  Ter dood veroordeeld, gratie gekregen. Naar Duitsland vervoerd, Rheinbach, Havel, Preinlau, in Brandenburg Havel op 24 december 1944 aan uitputting overleden. ” – Doodenboek Oranjehotel, blz. 152.
Na de oorlog herbegraven in Den Haag. Graf geruimd.
Oorlogsgravenstichting.
https://oorlogsgravenstichting.nl/persoon/67264/francois-nicolaas-houwing
Arolsen Archives, Arolsen (D).
1.2.2.1 / 12119304. Karteikarten und Personalkarten des Zuchthauses und der Sicherungsanstalt Brandenburg-Görden (BLEA, Potsdam).
Comité “Oranjehotel”.
Doodenboek Oranjehotel 1940-1945. Comité “Oranjehotel”, [s.l.], 1946. [Bevat ca. 200 korte biografieën en portretfoto's van omgekomen gevangenen. Blz. 152.
http://proxy.handle.net/10648/0a2230f7-2449-4233-b132-88c1d8d8f9ed

Loe de Jong. Referat IV E (Spionage-Abwehr) van de staf van de Befehlshaber der Sicherheitspolizei und des SD
Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog - Deel 5 – Maart '41 – juli '42 (2e band). Blz. 873-874.

Cyril Charles Leger (Johannesburg, 31-03-1913 – Leusden, kamp Amersfoort, 27-11-1942.)
Oorlogsgravenstichting.

https://oorlogsgravenstichting.nl/persoon/91013/cyril-charles-leger
Joods Monument.
https://www.joodsmonument.nl/nl/page/600590/cyril-charles-leger

Over Izaak Metz (Hilversum, 25-04-1902 – Amsterdam, 11-01-1970).
Archieven Burgerlijke stand
Verraad kostte vijf levens. Algemeen Handelsblad, Amsterdam, 04-02-1946.

https://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000046262:mpeg21:a0022
Doodstraf geëist tegen verrader. De Waarheid, Amsterdam, 04-02-1946. https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010850051:mpeg21:a0022
Doodstraf voor verrader. De vrije stemmen van Schouwen-Duiveland. Zierikzee, 19-02-1946.
https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010903353:mpeg21:a0035
Koningin beschikt op gratieverzoeken. Algemeen Handelsblad, Amsterdam, 01-05-1947.
https://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000046640:mpeg21:a0009
Izaak Metz, man, 67 jaar overleden. Parool, Amsterdam, 16-01-1970.
https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ABCDDD:010837753:mpeg21:a0240

Nationaal Comité Verzetsherdenkingskruis. Gedenkboek verzetsherdenkingskruis. Waarin opgenomen register dragers verzetsherdenkingskruis. Samson, Alphen aan de Rijn, 1985.

Over de Nederlandsche Seintoestellen Fabriek in 1940-1945:
Hans Hoogenboom. 'Onvaderlandschlievenden' bij de NSF. Eigen Perk, #1, 2016.

https://www.albertusperk.nl/eigenperk-artikelen/2016-2%20Onvaderlandschlievenden%20NSF.pdf

NIOD: 077. Generalkommissariat für das Sicherheitswesen (Höhere SS- und Polizeiführer Bord-West). NIOD. 2.3. Abteilung IV – Gegner und Abwehr. NIOD.
https://www.archieven.nl/nl/zoeken?mivast=0&mizig=210&miadt=298&miaet=1&micode=077&minr=1176035&miview=inv2

Over Oranjehotel
Nationaal Monument Oranjehotel.
https://www.oranjehotel.org/

Den Vaderland getrouwe. Een boek over oorlog en verzet samengesteld door Mathieu Smedts en geschreven door mensen die beleefd hebben wat ze schreven
. Met vele illustraties. De Arbeiderspers, Amsterdam, MCMLXII [1962]. De samensteller verbleef van  27 november 1941 tot en met 31 oktober 1943 in het Oranjehotel. Zie blz. 40 - blz. 52.


Ordedienst (OD) en verzet door militairen. Verzetsmuseum, Amsterdam, [gezien 17-04-2020].

https://www.verzetsmuseum.org/museum/nl/tweede-wereldoorlog/begrippenlijst/achtergrond,ordedienst
Inventaris van de archieven van de ordedienst en de Binnenlandse Strijdkrachten, en Afwikkelingsbureau, 1941-1956. Inventarisnummer 2.13.137. Nationaal Archief, Den Haag. Versie 08-08-2019.

Plaquette N.S.F.  monument Hilversum.
https://www.4en5mei.nl/oorlogsmonumenten/monumenten_zoeken/oorlogsmonument
/1357/hilversum%2C-n-s-f--monument-%281%29


Willem Louis François Prisse. Ukkel/Brussel, 19-11-1913 - Fribourg, 26-02-1986.
In 1914 vluchtten zijn ouders vanuit België naar Nederland. Was bedrijfsleider op het landgoed van zijn vader, Huis Luchtenburg in Ginneken, bij Breda.

Arolsen Archives, Arolsen (D).
1.2.2.1 / 12119304. Karteikarten und Personalkarten des Zuchthauses und der Sicherungsanstalt Brandenburg-Görden (BLEA, Potsdam). Overlijdensadvertentie. De Telegraaf, Amsterdam, 28-02-1986.
https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011207133:mpeg21:a0251

Florus Cornelis Willem Slooff (Padang, 19-12-1905 - ? (na 1990))
Archives, Arolsen (D).
1.2.2.1 / 11298894. Befehlshaber der Sichterheitspolizei Scheveningen an den Beffehlshaber der Sicherheitspolizei den Haag betreffend Einweiungen von Häftlingen in das Polizeigefängnis.
1.2.2.1 / 12119304. Karteikarten und Personalkarten des Zuchthauses und der Sicherungsanstalt Brandenburg-Görden (BLEA, Potsdam).
https://arolsen-archives.org/

Louis Antoine Snell
. Bondjonegoro (Ned. Indië), 07-06-1880 – Sonenburg, 12-04-1944.
Oorlogsgravenstichting.

https://oorlogsgravenstichting.nl/persoon/143431/louis-antoine-snell

Arolsen Archives, Arolsen (D).
1.2.2.1 / 12119304. Karteikarten und Personalkarten des Zuchthauses und der Sicherungsanstalt Brandenburg-Görden (BLEA, Potsdam).
https://arolsen-archives.org/


Jan Hendrik Wesseling (Hoofddorp, 11 juni 1883 – Leusden (kamp Amersfoort), 26 januari 1942). Generaal-majoor KNIL b.d.
Generaal-majoor Jan Wesseling benaderde Houwing en Snell al medio 1940 om deel te nemen aan een organisatie die later de Ordedienst zou gaan heten. Vermoedelijk kenden ze elkaar uit Nederlands-Indië. Wesseling werd op 5 april 1941 gearresteerd. Hij was toen hoofd ordedienst Den Haag. Na een verblijf in het Oranjehotel werd hij op eind augustuis 1941 overgebracht naar het Polizeiliches Durchgangslager Amersfoort (kamp Amersfoort), waar hij op 26 januari 1942 ten gevolge van mishandelingen en algehele uitputting stierf. Hij is na de oorlog herbegraven op de N.H. Begraafplaats te Wassenaar.
Oorlogsgravenstichting.

https://oorlogsgravenstichting.nl/persoon/170043/jan-hendrik-wesseling

Comité “Oranjehotel”. Doodenboek Oranjehotel 1940-1945. Comité “Oranjehotel”, [s.l.], 1946. [Bevat ca. 200 kortebiografieën en portretfoto's van omgekomen gevangenen. Blz. 55.
http://proxy.handle.net/10648/4df86cd3-95fb-4736-bded-1da306fee179

Arolsen Archives. 1.2.2.1 / 12119304. Karteikarten und Personalkarten des Zuchthauses und der Sicherungsanstalt Brandenburg-Görden (BLEA, Potsdam).
Cees Biezeveld. Generaal Wesseling.
Kroniek, Maart 2010. Blz. 6-7. https://dspace.library.uu.nl/bitstream/handle/1874/284407/KRON-2010-01_3.pdf?sequence=1


René Paul Wirix. Den Haag, 20 december 1902 – Amsterdam, 16 december 1941. Oorlogsgravenstichting.

https://oorlogsgravenstichting.nl/persoon/172478/rene-paul-wirix
Algemeen Hoofdkwartier Ordedienst in afwikkeling. In memoriam 307 verzetslieden van den O.D. De Residentie, Den Haag, 1950.

'Arwanda1465'. 'Ter Herinnering aan René Paul Wirix (38 jaar). Stiwotforum.nl, 09-12-2018.

https://www.stiwotforum.nl/viewtopic.php?p=189807&sid=5d0dfe7ec2d81d775028efdb05e7c234

Bij de informatie over Wirix in het boek Opdat wij niet vergeten: verhalen van 25 verzetshelden van Hilversum van Pieter Broertjes en Margot Kistemaker kan men de nodige vraagtekens plaatsen.
Archives, Arolsen (D).
1.2.2.1 / 12119304. Karteikarten und Personalkarten des Zuchthauses und der Sicherungsanstalt Brandenburg-Görden (BLEA, Potsdam). [in verklaring Slooff].
https://arolsen-archives.org/

G.J. van Ojen Jr. De Binnenlandse Strijdkrachten (Staatsuitgeverij, ‘s-Gravenhage, 1972). Blz 15: "De voormalige beroepsofficier der Grenadiers wijlen R.P. Wirix, als radio-specialist verbonden aan de Nederlandse Seintoestellenfabriek te Hilversum, vormde in oktober 1940 een kleine groepering die zich onder zijn leiding voornamelijk bezig hield met economische spionage”

Onderdrukking en verzet. Nederland in oorlogstijd. Deel IV. Van Loghum Slaterus/J.M. Meulenhoff, Arnhem/Amsterdam, [1954]. In hoofdstuk ‘Spionnage’ door Mr. C. Brouwer, blz 16: “Daarnaast namen Nederlanders, die uit hoofde van hun beroep van tijd tot tijd naar Zwitserland reisden, soms berichten mee. Zo presteerde een functionaris van Philips het zesmaal achtereen om het materiaal van enige groepen aan de militaire attaché in Zwitserland ter hand te stellen.”

".



 

Samenstelling Bart FM Droog, met dank aan de Arolsen Archives en Werkgroep Oorlogsdoden.org .