|
|
||||||||||||
|
April 24, 2020
- Droog Magazine periodical for
investigative journalism to index-page Arthur Graaff files | main page Bart Graaffs jonge jaren | Wirix' organisatie Het werk aan Wirix' zender | Het verraad Na de arrestatie | Naschrift | Bronnen
Op 25 en 26 februari 1941 leggen in Amsterdam, Hilversum en Zaandam werknemers van tal van bedrijven het werk neer uit protest tegen de naziterreur en Jodenvervolging. Ook de NSF gaat plat. Zeer waarschijnlijk behoren Slooff en Graaff tot de stakers.
De organisatie zou bestaan uit cellen van tien man. Voor onderlinge communicatie zou dan, dus na het vertrek van de Duitsers, een radionetwerk opgebouwd moeten worden, waarvoor kleine radiozenders nodig zouden zijn. Wirix vraagt Slooff of hij, namens de zenderbouwafdeling van de NSF, hieraan wil meewerken. Slooff weigert dit. Vervolgens vraagt Wirix of hij dan tenminste een zender wil repareren. Daarin stemt Slooff toe, op voorwaarde dat dit niet bij hem thuis gebeurt. Slooff
benadert
dan NSF-constructietekenaar Izaak Metz met
de vraag of hij de zender wil herbergen in
zijn huis (Heidestraat 60 te Hilversum) en
of het apparaat ook bij hem gerepareerd
mag worden. Metz gaat akkoord. Als de
radio, een model dat in vliegtuigen
gebruikt werd, bij Metz is gearriveerd
neemt Slooff contact op met de technnisch
capabeler Bart Graaff. Hij vraagt Graaff
medio november 1941 of hij de zender wil
repareren en ombouwen ter gebruik als
grondstation. Slooff vertelt Graaff niet
dat de zender voor een bepaalde
organisatie bestemd is, wel dat het
repareren ervan een zeker risico met zich
meebrengt.
Bart Graaff gaat in op Florus Slooffs verzoek. Bij Metz thuis, waar de zender op zolder staat, begint hij de zender te repareren en om te bouwen. De reparatie vordert traag; het is een koude winter en Graaff kan hooguit een paar uur achtereen aan de zender werken. Slooff wordt aanvankelijk eens per week of per twee weken door een man bezocht, die 'namens Wirix' vraagt hoe het vordert met de reparatie. Op 16 december wordt Wirix neergeschoten als hij – kenmerkend voor de onvoorzichtigheid van de vroege verzetsmensen – zijn huis aan de Orionlaan 84 in Hilversum bezoekt. Volgens een vriendin die op dat huis paste – Wirix' vrouw en kind waren elders ondergedoken – heeft een collaborateur gericht op hem geschoten. Wirix wordt naar een ziekenhuis in Amsterdam overgebracht, waar hij diezelfde dag nog overlijdt. Begin maart 1942, nadat Bart Graaff zo'n twintig keer bij Metz aan de zender gewerkt heeft, vertelt Slooff aan zijn contactpersoon dat de zender op 15 maart klaar zal zijn. Op 16 maart bericht Metz aan Slooff dat hij benaderd is door drie man, die hem voorstelden de zender met bijbehorende randapparatuur in drie wasmanden te stoppen. Het lukt beiden niet de manden te regelen, waarop Slooff op 17 maart Metz toestemming geeft om alle apparaten in drie kisten te stoppen. Op 18 maart 1942, als de overdracht plaats zal vinden, worden Bart Graaff, Florus Slooff, Cyril Leger en ook zes anderen (wie dat precies waren is onduidelijk) die op de een of andere manier betrokken zijn bij de zender, gearresteerd. Na
de oorlog blijkt dat Izaak Metz, direct nadat
hij door Slooff benaderd was, de Duitsers heeft
geïnformeerd. Die besloten niet direct in te
grijpen, maar net zo lang te wachten tot ze een
volledig beeld hadden van iedereen die ook maar
iets met deze zender te maken had.
Graaff, Slooff en Leger worden op 18 maart 1942 overgebracht naar de Polizeigefängnis Scheveningen, beter bekend als het Oranjehotel. Uit het gevangenisregister blijkt dat hun zaak behandeld wordt een Duits beambte Ortmann van Abteilung IV E 2 (contraspionage, economie). Deze afdeling is later vooral bekend geworden door het Englandspiel. Ze zullen in de daarop volgende weken uitvoerig verhoord zijn door de Abwehr en SD. In januari 1944 worden Graaff en Sloof berecht.
Voor het Feldgericht Op
20
januari 1944 verschijnen Florus Slooff en Bart
Graaff voor een Duits Feldgericht. Met
hen worden ook de OD-ers Louis Snell en François
Houwing en de in Nederlandse wonende Belgische
jonkheer Willem Louis François Prisse (geboren
1913) berecht.
Snell
en Houwing waren gepensioneerde KNIL-officieren, die
al vanaf medio 1940 in een voorloper van de OD
actief waren, nadat ze door generaal b.d. Wesseling benaderd waren.
Snell werd op 27 januari 1942 gearresteerd, Houwing
op 4 augustus 1942. Omdat ze leidinggevende functies
binnen de OD hadden, krijgen ze de zwaarst denkbare
straf: de doodstraf. Louis Snell, kolonel KNIL b.d.
wordt op 12 april 1944 in de gevangenis te
Sonnnenburg geëxecuteerd. François
Houwing,
luitenant-kolonel der genie b.d., krijgt
gratie. Zijn straf wordt omgezet in vijftien
jaar tuchthuis - wat alsnog op een
doodvonnis neerkomt. Hij sterft op 24
december 1944 in de gevangenis te
Brandenburg.
Na de uitspraak zijn ze via de gevangenis van Utrecht naar tuchthuizen in Duitsland overgebracht. In welke gevangenissen Slooff verbleef is (nog) onbekend; Graaff zat achtereenvolgens in tuchthuis Rheinbach/Brandenburg (29 maart 1944 – 17 april 1944), Siegburg (17 april 1944 - 11 september 1944), Rodgau/Dieburg (11 september 1944) en uiteindelijk in Bernau (12 september 1944 – mei 1945).
In
1946 trouwt Bart Graaff met Johanna Henriëtte
Smeenk (1916- ?). Ze krijgen drie kinderen. Van
1956-1959 woont het gezin in de Verenigde
Staten, waar Bart Graaff tijdelijk door Philips
gedetacheerd is. In februari 1964 eindigt het
huwelijk in een scheiding. Bart Graaff
hertrouwt in april 1964 met Henriëtte Elisabeth
Sophia Enter (1920-?). Hij overlijdt in 2014. Naschrift Bronnen
Hulp in de huishouding gevraagd.
Advertentie. Nieuwsblad van Friesland,
Heerenveen, 07-09-1928. Eindexamens M.T.S. Algemeen Handelsblad, Amsterdam, 17-07-1937. https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010665080:mpeg21:a0310 Examen radio-zendamateur. Christelijk
sociaal Dagblad voor Nederland De Amsterdammer, Amsterdam,
12-02-1938. François
Nicolaas Houwing. Schagerbrug / Zijpe, 16
december 1884 – Brandenburg, 24 december 1944. Loe de Jong.
Referat
IV
E (Spionage-Abwehr) van
de staf van de Befehlshaber der
Sicherheitspolizei und des SD Over Oranjehotel
Florus Cornelis Willem Slooff
(Padang, 19-12-1905 - ? (na 1990)) Jan Hendrik
Wesseling (Hoofddorp, 11 juni 1883 – Leusden
(kamp Amersfoort), 26 januari 1942). Generaal-majoor
KNIL b.d. Comité
“Oranjehotel”. Doodenboek Oranjehotel 1940-1945. Comité
“Oranjehotel”, [s.l.], 1946. [Bevat ca. 200
kortebiografieën en portretfoto's van omgekomen
gevangenen. Blz. 55. Cees Biezeveld. Generaal Wesseling. Kroniek, Maart 2010. Blz. 6-7. https://dspace.library.uu.nl/bitstream/handle/1874/284407/KRON-2010-01_3.pdf?sequence=1
'Arwanda1465'. 'Ter Herinnering aan René Paul Wirix (38 jaar). Stiwotforum.nl, 09-12-2018. https://www.stiwotforum.nl/viewtopic.php?p=189807&sid=5d0dfe7ec2d81d775028efdb05e7c234 Bij de informatie
over Wirix in het boek Opdat wij niet
vergeten: verhalen van 25 verzetshelden van
Hilversum van
Pieter Broertjes en Margot Kistemaker kan men de
nodige vraagtekens plaatsen. G.J.
van
Ojen Jr. De Binnenlandse Strijdkrachten
(Staatsuitgeverij, ‘s-Gravenhage, 1972). Blz 15: "De
voormalige
beroepsofficier der Grenadiers wijlen R.P. Wirix,
als radio-specialist verbonden aan de Nederlandse
Seintoestellenfabriek te Hilversum, vormde in
oktober 1940 een kleine groepering die zich onder
zijn leiding voornamelijk bezig hield met
economische spionage” Onderdrukking en verzet. Nederland in oorlogstijd. Deel IV. Van Loghum Slaterus/J.M. Meulenhoff, Arnhem/Amsterdam, [1954]. In hoofdstuk ‘Spionnage’ door Mr. C. Brouwer, blz 16: “Daarnaast namen Nederlanders, die uit hoofde van hun beroep van tijd tot tijd naar Zwitserland reisden, soms berichten mee. Zo presteerde een functionaris van Philips het zesmaal achtereen om het materiaal van enige groepen aan de militaire attaché in Zwitserland ter hand te stellen.” ". Samenstelling Bart
FM Droog, met dank aan de Arolsen Archives en
Werkgroep Oorlogsdoden.org . |
||||||||||||
| |
||||||||||||
| |
